ผู้เชี่ยวชาญชี้ ‘การส่งออก’ เริ่มแบกเศรษฐกิจไทย ไม่ไหวแล้ว

KKP Research โดยกลุ่มธุรกิจการเงินเกียรตินาคินภัทร ได้มีรายงานเปิดเผยว่า ภาคส่งออกที่เป็นแรงขับเคลื่อนเศรษฐกิจไทยมากว่า 30 ปีกำลังมาถึงจุดเปลี่ยน สำคัญของเศรษฐกิจไทย ซึ่ง KKP Research ได้ให้ข้อมูลที่แสดงถึงปัญหาภาคส่งออกของไทยออกเป็น 5 ประเด็นหลัก ตามนี้

ปัญหาโครงสร้างพื้นฐานและคุณภาพแรงงาน

ถึงแม้ภาพรวมการแข่งขันของไทยจะอยู่ในอันดับ 40 จาก 137 ประเทศ แต่ไทยกลับมีปัญหาที่ยังไม่มีนโยบายการแก้ไขที่ชัดเจน อย่างเช่น การผูกขาดของตลาดสินค้าในประเทศ ภาษีการค้าระหว่างประเทศ บทบาทสถาบันโครงสร้างพื้นฐาน ทักษะแรงงาน

ไทยไม่มีสินค้าดาวรุ่งในโลกใหม่

เพราะการส่งออกที่ไม่สอดคล้องกับเทรนด์โลกยุคใหม่ สินค้าที่ไทยผลิตกลับมีความต้องการลดลงเรื่อย ๆ จากการที่ไทยยังไม่สามารถดึงดูดและพัฒนาเทคโนโลยีของสินค้าที่เข้ามาทดแทนได้ในกลุ่มสินค้าเทคโนโลยีระดับสูง (high technology) เช่น โทรศัพท์สมาร์ตโฟน, semiconductor, และ Solid State Drive SSD ไทยกลับมีส่วนแบ่งตลาดลดลงในช่วง 20 ปีที่ผ่านมา ทำให้สัดส่วนการส่งออกต่ำกว่าภูมิภาคและประเทศในระดับรายได้ใกล้เคียงอย่างเวียดนาม

ค่าเงินบาทแข็งค่าขึ้นอย่างต่อเนื่อง ส่งผลต่อการแข่งขันในระยะยาว

เป็นเพราะช่วงที่ผ่านมาประเทศไทยมีอัตราเงินเฟ้อต่ำมากจากเศรษฐกิจที่ชะลอตัว อีกทั้งรายได้จากการท่องเที่ยวถึงจะมีเพิ่มมากขึ้น แต่ก็บดบังปัญหาความสูญเสียความสามารถในการแข่งขันของภาคอุตสาหกรรม และส่งผลทำให้เกิดการเกินดุลบัญชีเดินสะพัดกดดันค่าเงินบาทที่แข็งค่าขึ้นอีก

คล้ายกับ Dutch disease ที่รายได้ต่างประเทศจากการ ค้นพบก๊าซธรรมชาติในเนเธอร์แลนด์ทำให้ค่าเงินแข็งขึ้น และทรัพยากรไหลเข้าไปในภาคปิโตรเลียม จนกระทบต่อความสามารถในการแข่งขันของภาคอุตสาหกรรมในระยะยาว

ค่าแรงเพิ่มขึ้น แต่ผลิตภาพการผลิตยังไม่ถูกพัฒนา

ไทยเคยได้ประโยชน์จากค่าแรงราคาถูก ที่ดึงดูดให้ต่างชาติเข้ามาตั้งฐานการผลิตในไทย แต่ปัจจุบันค่าแรงไทยเริ่มปรับตัวขึ้น แต่ผลิตภาพยังไม่ถูกพัฒนาไปมาก ทำให้ไม่สามารถดึงดูดการลงทุนในอุตสาหกรรมที่มีความซับซ้อนสูงได้

เศรษฐกิจไทยเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุ และยังไม่มีแผนการลงทุนในการพัฒนาเทคโนโลยีที่ชัดเจน

ประเทศไทยจึงพบความท้าทายจากโครงสร้างประชากรที่มีแนวโน้มเปลี่ยนไปเป็นสังคมสูงอายุเต็มตัวในอีกไม่กี่ปีข้างหน้า จะส่งผลให้แรงงานของประเทศลดลง ขนาดของตลาดในประเทศเล็กลง ศักยภาพการเติบโตของเศรษฐกิจ

(potential growth) ต่ำลงตาม ที่น่ากังวลไปกว่านั้นคือการลงทุนและการพัฒนาด้าน R&D ของไทยที่จะช่วยเพิ่มผลิตภาพยังอยู่ในระดับต่ำเมื่อเทียบกับประเทศอื่น

คู่แข่ง ‘การส่งออก’

ในขณะเดียวกัน จะเห็นได้ชัดว่าประเทศคู่แข่งเริ่มปรับเปลี่ยนโครงสร้างสินค้าส่งออกไปเป็นสินค้าใหม่ ๆ มากขึ้น เช่น เวียดนามได้กลายเป็นฐานการส่งออก สมาร์ตโฟน แผงวงจรไฟฟ้า และโซลาร์ เซลล์ ในตลาดโลกมากขึ้น หรือมาเลเซียที่หันมาส่งออกสินค้าโลกใหม่ เช่น SSD มากขึ้นในตลาดโลก และเริ่มลดการส่งออกสินค้าโลกเก่าอย่าง HDD ลง

ยิ่งกว่านั้น เศรษฐกิจไทยยังถูกตีตลาดจากจีนมากขึ้นเรื่อย ๆ จากเดิมที่พึ่งพาจีนในการเข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของห่วงโซ่การผลิตของโลก แต่ปัจจุบันสินค้าหลายชนิด จีนสามารถผลิตได้เองในต้นทุนที่ถูกกว่าและส่งออกสินค้าอุปโภคบริโภคขั้นสุดท้ายมาที่ไทยโดยตรง KKP Research มองว่าปรากฏการณ์นี้กระทบเศรษฐกิจไทยอย่างมาก

อย่างเช่น การที่จีนเข้ามาทำธุรกิจในไทยโดยตรงมากขึ้น เพื่อแสวงหาโอกาสใหม่ทางธุรกิจและเข้ามาเจาะตลาดในไทยโดยตรงจากภาวะเศรษฐกิจจีนที่ซบเซาต่อเนื่อง ในแง่หนึ่งการลงทุนที่เพิ่มขึ้นนี้อาจเป็นผลดีต่อการกระตุ้นการเติบโตของเศรษฐกิจไทย แต่ก็จะทำให้ธุรกิจไทยเองต้องเร่งปรับตัวรับการแข่งขันในตลาดในประเทศที่จะดุเดือดขึ้นนั่นเอง

ภาครัฐควรมีบทบาทอย่างไรบ้าง

KKP Reasearch ประเมินว่า ประเทศไทยสามารถพัฒนาเศรษฐกิจและเทคโนโลยีได้ 57 ถึงภาคเอกชนมีบทบาทสำคัญในการพัฒนาความสามารถในการแข่งขัน แต่ถ้าภาครัฐต้องร่วมมีบทบาทสำคัญในการพัฒนานี้ด้วย ซึ่งปัญหานี้ไม่สามารถแก้ไขได้ด้วยนโยบายกระตุ้นเศรษฐกิจในระยะสั้น แต่ต้องหานโยบายปฏิรูปเศรษฐกิจเชิงโครงสร้าง (Supply-side structural reform policy)

โดยดึงดูดการลงทุนใหม่ ๆ ทั้งจากภายในและภายนอกประเทศที่มาพร้อมกับเทคโนโลยีที่เหมาะสมกับระดับการพัฒนาและจุดแข็งของเศรษฐกิจไทย การลดภาษีการค้าระหว่างประเทศและการกีดกันที่ไม่ใช่ภาษี หรือปรับปรุงกฎระเบียบด้านภาษีและการใช้สิทธิทางภาษีให้เข้าถึงง่าย รวมไปถึงดึงดูดแรงงานที่มีทักษะจากต่างประเทศ เพื่อเพิ่มการจ้างงานและกิจกรรมทางเศรษฐกิจภายในประเทศ อีกทั้งควรลดข้อจำกัดและกฎระเบียบในการทำธุรกิจ เพื่อเสริมให้ศักยภาพที่อ่อนแรงลงของเศรษฐกิจไทยให้ฟื้นกลับมาเติบโตได้ดีขึ้นในระยะยาว นอกจากนี้ ควรมีการประเมินและหาแนวทางบรรเทาผลกระทบต่ออุตสาหกรรมภายในประเทศ จากการแข่งขันทางการค้าที่ไม่เป็นธรรม