‘จาเมส์ วู’ อาการลืมชั่วขณะ คู่ตรงข้ามของเดจาวู

ถ้าพูดถึง ‘เดจาวู’ หลายคนคงจะคุ้นเคยกันดี กับความรู้สึกคุ้นเคยกับสถานที่บางที่ทั้งที่ไม่เคยไป หรือรู้สึกว่าเหตุการณ์นั้นเคยเกิดขึ้นมาแล้วราวกับมองเห็นอนาคต แต่ถ้าพูดถึงอาการขั้วตรงข้าม ที่จู่ ๆ เรามีความรู้สึกว่า ‘ที่นี่คือที่ไหน’ ทั้งที่เรามาสถานที่แห่งนี้เป็นสิบ ๆ ครั้งแล้ว สภาวะแปลก ๆ ที่เกิดขึ้นนี้เรียกว่า ‘จาเมส์ วู

จาเมส์ วู อาการลืมไปชั่วขณะ

Jamais Vu (จาเมส์ วู) มาจากคำในภาษาฝรั่งเศส ที่แปลความหมายตรงตัวว่า ‘ไม่เคยเห็น’ ในด้านจิตวิทยาสภาวะ จาเมส์ วู คือ การไม่สามารถรับรู้สถานที่บุคคลสถานการณ์หรือแม้กระทั่งคำพูดชั่วคราว ทั้ง ๆ ที่ตัวเราคุ้นเคยกับสิ่งสิ่งนั้นมาก แต่เรากลับลืมมันไปชั่วขณะ

เช่น เวลากำลังคุยหรือมองหน้าเพื่อนสนิท ก็จะรู้สึกว่าเพื่อนคนนี้เหมือนเป็นคนแปลกหน้าขึ้นมาชั่วขณะหนึ่ง

หรือเวลาที่เขียนตัวหนังสือด้วยคำง่ายๆ ที่เรารู้จัก แต่ชั่วขณะนั้นกลับเหมือนจะเขียนไม่ถูก เพราะตัวอักษรจู่ ๆ ก็รู้สึกดูไม่คุ้นตา

ในปี 2006 มีงานวิจัยของ Chris Moulin จากมหาวิทยาลีดส์ ได้ศึกษาเกี่ยวกับสภาวะจาเมส์ วู โดยให้อาสาสมัครทดลองเขียนคำง่าย ๆ อย่างคำว่า “door” ทั้งหมด 30 ครั้ง ในเวลา 60 วินาที และจากผลการศึกษาครั้งนี้พบว่า อาสาสมัครจำนวนกว่า 68% เกิดความสงสัยในภายหลัง ว่าคำว่า “door” ที่พวกเขาเขียนขึ้นมานั้น เป็นคำที่ถูกต้องจริง ๆ หรือไม่

ทางผู้ศึกษางานวิจัยชิ้นนี้ได้ให้ความเห็นว่า สาเหตุที่ทำให้กลุ่มอาสาสมัครเกิดความคิดแบบนี้ขึ้นมา อาจมีสาเหตุจากสมองถูกกระตุ้นอย่างรวดเร็ว จนทำให้สมองเราเมื่อยล้าและรวน และคิดว่าสิ่งที่อยู่ข้างหน้าไม่ใช่ความจริงหรือลืมไปชั่วขณะ จนเกิดสภาวะของจาเมส์ วู

สาเหตุของอาการ ‘จาเมส์ วู’

โดยหลักแล้ว กระบวนการทั้งจำได้และลืมนั้นเกิดขึ้นในสมอง เมื่อเซลล์ประสาทที่กระตุ้นไขสมองไม่สามารถประมวลผลได้อย่างราบรื่น ทำให้การจัดเรียงข้อมูลในสมองไม่เป็นระเบียบ ดังนั้นพอกลับมาทำงานตามปกติ สมองก็พยายามดึงข้อมูลมาปะติดปะต่อกันภายหลัง ซึ่งบางครั้งก็ต่อผิดจนเกิดเป็นอาการเดจา วู ที่เรามักคิดว่าสิ่งนี้เกิดขึ้นแล้ว นั่นเอง

ส่วนอีกทฤษฎีอธิบายว่า อาการสมอง “สะดุด” อยู่ขณะหนึ่ง เป็นความผิดปกติของจุดกำเนิดกระแสไฟฟ้าในสมอง หรือตรงสมองกลีบขมับ (Temporal lobe epilepsy) ซึ่งจะส่งผลต่อ อารมณ์ พฤติกรรม และความทรงจำ

ถึงแม้ว่าอาการลืมไปสักครู่นึง จะดูเป็นเรื่องปกติ แค่ถ้าเหตุการณ์นี้เกิดกับกลุ่มผู้ป่วยโรควิตกกังวล อาจกลายเป็นปัญหาใหญ่ได้ เพราะอาจทำให้พวกเขารู้สึก “ไม่คุ้นเคย” กับเรื่องที่เกิดขึ้นและเพิ่มความวิตกขึ้นได้

ในป๊อปคัลเจอร์ยังมีการเปรียบเปรยสภาวะนี้ กับภาพยนตร์เรื่อง “The Matrix” (เดอะ เมทริกซ์) ซึ่งคล้ายกับเหตุการณ์ในหนังที่ว่าเรากำลังอยู่ในโลกเสมือนที่ควบคุมโดยหุ่นยนต์ และเหตุการณ์เดจาวู หรือจาเมส์ วู ที่เกิดขึ้นนั้นเกิดจาก “Glitches in the matrix” ความบกพร่องที่เกิดจากความผิดพลาดของระบบ หรือ พูดง่าย ๆ เหมือนเวลาเราเล่นเกมแล้วเกิดอาการ ‘บัค’ นั่นเอง

แล้วเพื่อน ๆ เคยมีเหตุการณ์ จาเมส์ วู กันบ้างรึเปล่า