ไขข้อสงสัย ทำไม ‘เทศกาลกินเจ’ ถึงไม่มีในเมืองจีน

เคยสงสัยไหมว่า ‘เทศกาลกินเจ’ ทำไมถึงไม่มีหรือไม่จัดแบบยิ่งใหญ่อย่างบ้านเราเลย ยิ่งไปถามคนจีนแล้วเขายังไม่รู้ด้วยซ้ำว่านั่นคือเทศกาลอะไร ทั้งที่ชื่อและเมนูอาหารก็มีที่มาและสืบทอดจากจีนไม่ใช่เหรอ โดยครั้งนี้เอซียูเพย์ จะมาคลายข้อสงสัยนี้กันว่า จริง ๆ แล้ว ‘เทศกาลกินเจ’ มาอยู่ที่ไทยได้ยังไง แล้วทำไมที่ประเทศจีนถึงไม่มีเทศกาลนี้กัน

ประวัติความเป็นมาของเทศกาลการกินเจ

การกินเจไม่ใช่เพียงแต่งดเนื้อสัตว์ อาหาร และเครื่องปรุงที่มีส่วนประกอบของเนื้อสัตว์ แต่ยังรวมถึงการรักษาศีล ประพฤติตัวเป็นคนดีทั้งกาย วาจา ใจ อีกด้วย

เทศกาลเจที่เข้ามาแพร่หลายในประเทศไทยนั้น คนจีนเขาจะไม่เรียกว่า ‘เทศกาลกินเจ’ แต่เรียกว่า ‘เทศกาลเฉลิมฉลองของพระราชาธิราชทั้ง 9’ ในพิธีกรรมนี้จะงดเว้นจากการฆ่าสัตว์ ตัดชีวิต หันมาบำเพ็ญศีล โดยการตั้งปณิธานในการกินเจ งดเว้นอาหารคาว เพื่อเป็นการสมาทานศีล ในประเทศจีนเองก็ยังมีกลุ่มคนที่ทานอยู่บ้าง แต่ก็หายากมาก ๆ แล้ว เป็นประเพณีแบบลัทธิเต๋ารวม 9 วัน

ต่อมาเมื่อพระพุทธศาสนาเผยแพร่เข้ามา ความเชื่อและธรรมเนียมปฏิบัติจึงผูกโยงเข้าด้วยกัน โดยเชื่อว่าการกินเจเป็นการสักการบูชาทั้ง 9 พระองค์ พระพุทธเจ้า 7 พระองค์ และพระโพธิสัตว์อีก 2 พระองค์ เรียกว่า ‘กิ้วอ้วงฮุดโจ้ว’

โดยเทศกาลกินเจนั้นเริ่มต้นตามจันทรคติ คือ เริ่มต้นตั้งแต่วันขึ้น 1 ค่ำ ถึง 9 ค่ำ เดือน 9 ตามปฏิทินจีนของทุกปี ซึ่งจะตรงกับช่วงเวลาเดือนตุลาคมของไทยทุกปี (15 – 23 ตุลาคม 2566)

ทำไมเทศกาลในจีนถึงหายไป

การกินเจในจีนคาดว่าหายไปในช่วงปฏิวัติทางวัฒนธรรม ปี พ.ศ. 2509 เปลี่ยนผ่านการปกครองสู่คอมมิวนิสต์ ซึ่งได้มีการทำลายประเพณีดั้งเดิม เช่น ทำลายหนังสือเรียน ทำลายคัมภีร์เกือบทุกอย่างที่เกี่ยวกับพิธีกรรม วัฒนธรรม ศาสนา จนค่อย ๆ เลือนหายไปจากจีนแผ่นดินใหญ่ในที่สุด

และอีกเหตุผลหนึ่งคือ ประเทศจีนเป็นประเทศที่มีอาณาบริเวณกว้างขวาง ซึ่งประเพณีกินเจก็ไม่ใช่ประเพณีที่นิยมกันทั่วจีน เป็นแค่กลุ่มชนเล็ก ๆ เท่านั้น ซึ่งไม่แปลกที่คนจีนจะไม่รู้จักเทศกาลกินเจกัน

การกินเจมาเผยแพร่ในบ้านเราได้อย่างไร

ชาวจีนที่กินเจในจีน ส่วนใหญ่จะเป็นชาวจีนฮกเกี้ยน และแต้จิ๋ว ตามมณฑลฝูเจี้ยน ซึ่งเป็นมณฑลชายฝั่งทะเลทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ของจีน ในช่วงที่ชาวจีนกลุ่มนี้ อพยพลงมาตามแนวทะเลจีนใต้มาขึ้นฝั่งในดินแดนแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ คือบริเวณภาคใต้ของไทย มาเลเซีย สิงคโปร์ ก็นำเอาประเพณีกินเจติดมาด้วย สันนิษฐานว่าคนจีนแผ่นดินใหญ่เริ่มอพยพมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ที่มีการติดต่อการค้ากับจีน

เมื่อชาวจีนอพยพมาถึงแถบจังหวัดภูเก็ต ก็นำเอาเทศกาลกินเจติดมาด้วย โดยมีการผสมผสานหลอมรวมเข้ากับรูปแบบความเชื่อของท้องถิ่นเข้าไป กลายมาเป็นเทศกาลกินเจแบบเฉพาะของลูกหลานชาวจีนในประเทศไทย

ทางด้านชาวจีนฮกเกี้ยนโพ้นทะเลในสิงคโปร์ ฮ่องกง ก็ถูกปกครองโดยอังกฤษมาก่อน ประเพณีเก่าแก่จึงหายไป เป็นสังคมแบบสมัยใหม่มากขึ้น สำหรับมาเลเซีย และอินโดนีเซีย ก็เป็นประเทศที่ส่วนใหญ่เป็นชาวมุสลิม จึงไม่ค่อยจัดเทศกาลกินเจกัน

อ้างอิงจาก