มารู้จักการตลาดในอดีต ก่อนจะมาเป็นการตลาดดิจิทัล

พามาทำความรู้จักวิวัฒนาการทางการตลาด ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ว่ามีความเป็นมาและมีการปรับเปลี่ยนอย่างไรบ้าง โดยการแบ่งตลาดเป็นแต่ละยุคนั้น ได้มีการอ้างอิงจากหนังสือที่เป็นที่พูดถึงมากในแวดวงการตลาดอย่าง Marketing 5.0 ของ ฟิลิป คอตเลอร์ (Philip Kotler) และ นักเขียนอีก 2 ท่าน เหมะวัน การตะจายา (Hermawan Kartajaya) และ ไอวัน เซเตียวาน (Iwan Setiawan) เพื่อเป็นการทบทวนความเป็นมาของตลาดและวิวัฒนาการแต่ละช่วง โดยมีการสรุปแบบย่อดังนี้

Marketing 1.0 (Product Centric) คือ การทำการตลาดโดยใช้สินค้าเป็นศูนย์กลาง นั่นคือการเน้นผลิตสินค้าที่ดีที่สุด ทำได้เหนือกว่าคู่แข่ง ไม่ว่าจะเป็นด้านการควบคุมคุณภาพสินค้าหรือวัตถุดิบ เน้นความอัดแน่น อลังการของสินค้า เพื่อสร้างความพึงพอใจให้กับผู้บริโภคในยุคเจน Baby Boomers ที่ร่ำรวย โดยจะเน้นการผลิตแบบ 4P (Product, Price, Place, Promotion) แต่อย่างไรก็ตามการตลาดแบบนี้มีข้อเสียที่ว่า สินค้าที่ว่าดีนั้น หลังผลิตออกมา ผู้บริโภคอาจไม่มีความจำเป็นที่ต้องใช้เสมอไป

Marketing 2.0 (Customer Centric) คือ การทำการตลาดโดยใช้ลูกค้าเป็นศูนย์กลาง เทรนด์ตลาดนี้เริ่มเด่นชัดขึ้นประมาณช่วงปี 1980 ในยุคเศรษฐกิจถดถอย ทำให้กำลังซื้อของผู้บริโภคลดลงอย่างมาก จึงเกิด Marketing 2.0 ที่ภาคธุรกิจเลิกที่จะผลิตสินค้าให้กับคนทุกคน แล้วทำตลาดกับกลุ่มผู้บริโภคแบบเจาะจงมากยิ่งขึ้น เน้นกลุ่มเป้าหมายที่ต้องการชัดเจน เป็นยุคที่นักการตลาดได้เข้าใจแล้วว่า ลูกค้าไม่ได้มีประเภทเดียวและไม่ใช่ทุกคนบนโลกจะเป็นผู้ใช้สินค้านั้น นอกจากนี้ยุคนั้นยังขยับเป้าหมายหลัก จากการสร้างความพึงพอใจของลูกค้า มาเป็นการสร้างความสัมพันธ์ระยะยาวกับลูกค้า เพื่อให้มีการกลับมาซื้อซ้ำขึ้น

Marketing 3.0 (Human Centric) คือ การทำการตลาดโดยให้ความสำคัญต่อคนทั้งสังคมและดูแลมนุษย์ไปด้วยกัน ในยุคเจน Y ที่เกิดวิกฤตการเงินครั้งใหญ่ทั่วโลก ที่คนไทยเรียกว่า “วิกฤตต้มยำกุ้ง” ในขณะนั้น ทำให้ตลาดเกิดการเปลี่ยนแปลงไปมาก ผู้บริโภคเจนนี้ต้องการให้แบรนด์และธุรกิจผลิตสินค้า เสนอบริการและสร้างวัฒนธรรมที่สร้างผลกระทบทางบวกให้กับสังคมและสิ่งแวดล้อมมากขึ้น ดังนั้นโมเดลธุรกิจในยุคนั้นจึงต้องหาจุดใส่เรื่องความรับผิดชอบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อมอีกด้วย

Marketing 4.0 (Traditional to Digital) คือ การทำการตลาดโดยเชื่อมโยงเทคโนโลยีและดิจิทัล เนื่องจากการเปลี่ยนผ่านจากยุคอนาล็อกสู่ดิจิทัล โซเชียลมีเดีย ธุรกิจอีคอมเมิร์ซ เริ่มมีบทบาทเพิ่มมากขึ้น ทำให้นักการตลาดต้องเปลี่ยนวิธีการสื่อสารสินค้าและบริการผ่านสื่อดั้งเดิม ไปสู่สื่อดิจิทัลในแพลทฟอร์มออนไลน์ เพื่อก้าวทันต่อเทคโนโลยีมากขึ้น

Marketing 5.0 (Technology for Humanity) คือ การทำการตลาดโดยใช้เทคโนโลยีมาพัฒนาคุณภาพชีวิตสังคมให้ดีขึ้น โดย Marketing 5.0 คือการผสมผสานระหว่าง Marketing 3.0 และ Marketing 4.0 เข้าด้วยกัน โดยเชื่อว่าแนวคิดนี้จะทำให้ธุรกิจในตลาดสร้างความยั่งยืนในสังคมได้

นอกจากนี้การตลาดในยุคนี้จะเน้นใช้ ฐานข้อมูล (Database) หรือ Big Data เป็นแหล่งข้อมูลในการทำการตลาด เนื่องจากพฤติกรรมผู้บริโภคในช่วงยุคเจน Z และ เจน Alpha จะมีการซื้อขายสินค้าผ่านทางโลกออนไลน์ ง่าย ๆ เพียงแค่กดจอสมาร์ทโฟน ดังนั้นข้อมูลและพฤติกรรมทั้งหมดของผู้บริโภค ล้วนถูกบันทึกในรูปแบบของรหัสนับล้าน และข้อมูลเหล่านี้เองคือขุมทรัพย์ที่เหล่านักการตลาดต่างต้องการ

จะเห็นได้ว่าแนวคิดเกี่ยวกับการตลาดนั้นปรับเปลี่ยนไปตามยุคสมัย และพัฒนาไปพร้อมกับเทคโนโลยีที่เข้ามาอำนวยความสะดวกมากขึ้น เช่น ในปัจจุบันองค์กรหรือบริษัทต่าง ๆ ได้มีปรับตัวเริ่มหันมาทำธุรกิจอีคอมเมิร์ซ E-Commerce เพื่อให้รองรับการขายสินค้าได้ทั่วโลกตลอด 24 ชั่วโมง จนทำให้เกิดตลาดดิจิทัล (Digital Marketing) ขึ้นมา เพื่อให้รองรับความต้องการของผู้บริโภคอย่างเช่นตอนนี้